5′ διάβασμα

Άνθρωποι εντελώς αποκομένοι από το περιβάλλον βαδίζουν μάλλον μηχανικά και σχεδόν αποπροσανατολισμένοι, προσηλωμένοι στην οθόνη μιας συσκευής που κρατάνε στα χέρια τους. Σκυφτοί, χωρίς αντίσταση, σαν να έλκονται από κάποιον -ψηφιακό αυτή την φορά, αυλητή των αδελφών Γκριμ προς ένα δυστοπικό τεχνοσύμπαν. Θυμίζει μια οικεία παροντική συνθήκη αυτή η περιγραφή; Και όμως διαδραματίζεται το 1947 όταν ο σκηνοθέτης Ζ.K Ρεϊμόν-Μιλέ με βάση εδάφια του βιβλίου του Ρενέ Μπαρζαβέλ, δημιουργεί μια 24λεπτη ταινία με τίτλο ‘η τηλεόραση, το μάτι του αύριο’ όπου προφητεύει ένα μέλλον παράξενα γνώριμο και φαντάζεται την οθόνη (και κατ’ επέκταση την εικόνα) πανταχού παρούσα.

Και ποιός είναι αυτός ο Μπαρζαβέλ; …πιθανόν να ρωτήσετε απορημένοι. Μην ανησυχείτε δεν θα σας εγκαταλείψω στο τέναγος της άγνοιας.

Ο Ρενέ Μπαρζαβέλ, είναι συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας, κριτικός κινηματογράφου και θεωρητικός που δραστηριοποιείται κατά τη δεκαετίας του 1940. Το 1944 δημοσιεύει το βιβλίο του «Απόλυτος κινηματογράφος: δοκίμιο για τις μελλοντικές μορφές κινηματογράφου» (Total Cinema για συντομία), ένα προφητικό πολυεπίπεδο έργο για το μέλλον του κινηματογράφου και της τηλεόρασης.

Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι ήταν ένας από τους πρώτους διανοούμενους που ανέπτυξαν ένα σύνολο εξελιγμένων θεωρητικών πλαισίων, προκειμένου να γίνουν κατανοητές έννοιες όπως η κινηματογραφική δημιουργία, ο κινηματογραφικός ήχος και ο τρισδιάστατος κινηματογράφος. Αυτός ο προφητικός αλλά ξεχασμένος, δυστυχώς, Γάλλος επιδραστικός, ισχυρίστηκε ότι η τεχνολογική εξέλιξη της κινηματογραφικής συσκευής, τελικά, θα είχε ως αποτέλεσμα την εμβάπτιση του θεατή στον ίδιο τον κόσμο του κινηματογράφου. Οι αναφορές γι’ αυτόν ειδικά στα ελληνικά είναι ελάχιστες και αν είναι γνωστός(;) σε ορισμένους, οφείλεται περισσότερο στη διατύπωση που έκανε πρώτη φορά στο Le Voyageur imprudent (1943) για το ‘παράδοξο του παππού’ το οποίο αφορά το ταξίδι στο χρόνο όπου: «Αν ταξιδέψεις πίσω στο χρόνο και σκοτώσεις τον παππού σου… τότε πώς γεννήθηκες για να ταξιδέψεις πίσω στο χρόνο και να σκοτώσεις τον πρόγονό σου;»

Είναι εντυπωσιακό πόσες τεχνολογικές καινοτομίες προφήτευε ο Μπαρζαβέλ στο βιβλίο του : το -ήδη παρωχημένο- μέσο αποθήκευσης DVD, την τριδιάστατη προβολή , το ολόγραμμα, την επαυξημένη πραγματικότητα (AR), τις οθόνες χειρός. Συμπεριλαμβανομένης βεβαίως της συνδρομητικής τηλεόρασης και ενός οικιακού ολογραφικού προβολέα. Φυσικά δεν έπεσε σε όλα μέσα. Λογικό είναι. Μεταξύ των άλλων, πώς θα μπορούσε να προβλέψει τις ραγδαία μεταβαλλόμενες συνθήκες που καθιστούν παρελθόν αυτό που εθεωρείτο προ ολίγου τεχνολογία αιχμής; Ούτε και ο πατριάρχης του οραματισμού Ιούλιος Βερν, δεν το είχε επιτύχει αυτό.

Στα τέλη του δεκάτου ενάτου και στις αρχές του εικοστού αιώνα, αρκετοί συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας είχαν κάνει εικασίες σχετικά με το μέλλον του κινηματογράφου. Ο Μπαρζαβέλ, ωστόσο, είναι ο πρώτος στοχαστής που ανέπτυξε μια εκτεταμένη πλήρως ολοκληρωμένη θεωρητικοποίηση του κινηματογράφου του μέλλοντος. Για τον Μπαρζαβέλ, η ιδέα που υπογραμμίζει τον ολικό κινηματογράφο είναι αυτή ενός μέσου του οποίου οι ψευδαισθητικές δυνατότητες έχουν πραγματοποιηθεί πλήρως και είναι σε θέση να «ζωντανεύουν φλύαρα φαντάσματα, σαν να ήταν ζωντανά όντα».

Είναι σημαντικό, ωστόσο, ότι ο Μπαρζαβέλ δεν αντιλαμβάνεται τον απόλυτο κινηματογράφο με ουτοπικούς όρους αλλά μάλλον ως το πιθανό αποτέλεσμα της τεχνολογικής ανάπτυξης: «Ο κινηματογράφος είναι η μόνη τέχνη της οποίας η επιτυχία εξαρτάται από τη χρήση της τεχνολογίας […] Από τότε που πρωτοεμφανίστηκε, ο κινηματογράφος βρίσκεται σε συνεχή εξέλιξη. Αυτή η εξέλιξη θα είναι πλήρης όταν θα μπορέσει να μας προσφέρει χαρακτήρες κυριολεκτικά χειροπιαστούς, έγχρωμους, ακόμα και ίσως το άρωμα των οποίων μπορούμε να μυρίσουμε∙ μια εποχή που αυτοί οι χαρακτήρες θα απελευθερωθούν από τις οθόνες και το σκοτάδι των κινηματογραφικών αιθουσών για να βγουν στους δρόμους της πόλης και στα δωμάτια του κοινού τους. Ακόμη και τότε, η επιστήμη θα συνεχίσει να προσθέτει λεπτότερες πινελιές στην τελειότητά του. Αλλά από κάθε άποψη θα έχει φτάσει στην τελική του κατάσταση. Μια κατάσταση που μπορούμε να αποκαλέσουμε «total cinema».” (Κ. Λ.)

Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας
η καθ΄οιονδήποτε τρόπο αναδημοσίευση/χρήση/ιδιοποίηση
του παρόντος άρθρου, (ολόκληρου ή αποσπασμάτων)

έρευνα-κείμενο: Κάππα Λάμδα

© periopton