5′ διάβασμα
Το ύφασμα ρίχτηκε τυχαία ή αντίθετα, τοποθετήθηκε επιμελώς. Τα σχήματα που παίρνει καθώς απλώνεται, διπλώνεται, συστρέφεται… ενώνονται με εκείνα του θέματος. Σχηματίζονται πτυχώσεις- τα ‘μάτια’ για τους γνωρίζοντες- διακριτικές και αβαθείς. Ο γενικός χαρακτήρας του σχήματός τους βέβαια, καθορίζεται από τη φύση και τον όγκο του υφάσματος.
Από εκεί και πέρα, το ύφασμα δεν είναι πλέον απλώς ένα ύφασμα. Γίνεται πέπλο, χιτώνας, σεντόνι, κάλυμμα, νυχτικό, σάβανο γίνεται ένα εικονογραφικό μοτίβο, κρύβοντας τα σχήματα του θέματος, επιδοτώντας την εικόνα του μυστηρίου του. Οι πτυχώσεις δημιουργούν έτσι μια οπτική γλώσσα που είναι επαρκής από μόνη της. Ο όρος ντραπέ που χρησιμοποιείται σήμερα ευρέως και αναφέρεται στο πτυχωμένο ύφασμα και κατ’ επέκταση την καλλιτεχνική αναπαράσταση ενός υφάσματος, εμφανίζεται τον 15ο αιώνα στην Ιταλία.
Συνήθως συνδεόμενο με το σώμα, το πτυχωμένο ύφασμα -ο χιτώνας, είναι κληρονομιά από την αρχαία Ελλάδα. Καλλιτέχνες, γοητευμένοι από τις υφασμάτινες πτυχώσεις που παρατηρούν σε ελληνικά ή ρωμαϊκά γλυπτά και αγγεία, τις έχουν καταστήσει σημαντικό αντικείμενο μελέτης από την Αναγέννηση. Οι μαθητές, οι βοηθοί και οι δάσκαλοι μελετούν, καθ ‘όλη τη διάρκεια της σταδιοδρομίας τους, την ανάπτυξη του υφάσματος, τις πτυχές, την απόδοση των υφών.
Ο Γάλλος ζωγράφος Αντουάν Κουπέλ, που δραστηριοποιείται στις αρχές του 18ου αιώνα, είπε σε ομιλία του, που εκφωνήθηκε σε συνέδριο στη Βασιλική Ακαδημία Ζωγραφικής και Γλυπτικής το 1719, ότι: «η τέχνη της πτυχής είναι ένα από τα πιο ουσιώδη μέρη της ζωγραφικής, (…) περιέχει μέσα σε αυτήν σχεδόν όλα τα άλλα, δηλαδή, την εφεύρεση, τη σύνθεση, το σχέδιο, τη χάρη, την αντίθεση, την μίμηση, την πινελιά, το χρώμα, την αρμονία, τη φωτοσκίαση (κιαροσκούρο) και την ενδυμασία. «
Η απόδοση της πτυχής συνεχίζεται μέχρι σήμερα, με τους καλλιτέχνες να καταφέρνουν σταδιακά να την καταστήσουν αυτόνομη μορφή.
Αυτό βέβαια αφορά και τη φωτογραφία όπου, παρότι απουσιάζει η χειρονομία, υπάρχει η ενδελεχής μελέτη και η επικέντρωση στην απόδοση της πτυχής, γιατί κακά τα ψέμματα, από τη στιγμή που στο θέμα εμφανίζονται ή το περιβάλλουν υφάσματα, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα η διάταξή τους να δημιουργεί πτυχώσεις, οι οποίες συχνά προσφέρουν έντονους πονοκεφάλους σε όποιον ευθύνεται για την αναπαράστασή τους.
‘γυναίκα με σηκωμένα τα χέρια της’ 1918-19.
Καζαμπλάνκα 1918-1919
Πάρτε για παράδειγμα την φωτογραφία του Μαν Ρέι ‘η Πρου ντελ Πιλάρ χορεύουσα’. Ο Αμερικανός φωτογράφος απαθανατίζει την Ισπανίδα χορεύτρια σε μια κίνηση που δεν συσχετίζεται αυτόματα με το φλαμένκο.
(αντιγράφω) «Αυτή η λήψη παγώνει τις καμπύλες ενός σώματος σε έκσταση, καταγράφηκε η τέλεια στιγμή από το φακό του φωτογράφου. Μια ψυχαναγκαστική ομορφιά που αποπνέει μια ερωτική και αυθάδικη δύναμη, μια σύνθεση πιο κοντά στην αισθητική της Λόι Φούλερ και τα πέπλα της που στροβίλιζε».
Για ορισμένους σύγχρονους καλλιτέχνες, το πτυχωμένο ύφασμα παραμένει μια πρόκληση, η οποία δείχνει την υφή του υφάσματος και τις λεπτομέρειες των πτυχών. Για άλλους, έχει μια κοινωνική, ανθρωπολογική και πολιτική διάσταση. Ο Ernest Pignon-Ernest, ο Maurizio Cattelan ή ο Mathieu Pernot, δημιούργησαν τα έργα τους στον απόηχο της διαρκούς παρουσίας των υφασμάτων μέσα στο χρόνο.
Η απόδοση των ιδιαιτεροτήτων του πτυχωμένου υφάσματος απαιτεί μια τεχνική γνώση, που εκφράζεται θαυμάσια στην απεικόνιση αυτών των μοτίβων και στην ψευδαίσθηση της κίνησης.
Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας
η καθ΄οιονδήποτε τρόπο χρήση/αναπαραγωγή/ιδιοποίηση του παρόντος άρθρου
(ολόκληρου ή αποσπασμάτων)
επιμέλεια-κείμενο: Κάππα Λάμδα
© periopton
περίοπτον 