η διαστημική περιπέτεια της φωτογραφίας (α’ μέρος)

8′ διάβασμα

Κρυφές προετοιμασίες ετών, μερικές επιτυχίες μέσα στο πλήθος των αποτυχημένων δοκιμών, ελπίδες, άγχος, μυστικοπάθεια, πίεση για ταχεία επίτευξη, το αντίπαλον δέος. Και κάποια στιγμή μια αντίστροφη μέτρηση. Εκτόξευση. Συγγνώμη παιδιά σας προλάβαμε.

Ο Ιούλιος Βέρν μιλάει Ρώσικα και ξεπέρασε πραγματικά το φράγμα της βαρύτητας και το όριο της γήινης ατμόσφαιρας.

12 Απριλίου 1961. Εφτασαν εκεί που ταξίδευε η φαντασία μας.  Ο κόσμος δεν θα είναι πια ο ίδιος.  Ο κοσμοναύτης (κατά τη ρωσική ορολογία) Yuri Gagarin ήταν ο πρώτος άνθρωπος που μπήκε σε τροχιά, περιστρεφόμενος γύρω από τη Γη κατά τη διάρκεια μιας πτήσης 108 λεπτών. Δυστυχώς, σαν απόδειξη της θαυμαστής αυτής περιπέτειας, δεν διαθέτουμε παρά μόνον μερικές ασαφείς εικόνες από τον ίδιο μέσα στο θάλαμο… και μόνο αυτές. Καμία άλλη καταγραφή, λεπτομερή ή όχι.

Αυτό επαναλήφθηκε και σε επόμενες αποστολές, ένθεν κακείθεν του Ατλαντικού, γιατί -παρά την τεράστια σημασία που είχε το εγχείρημα της εξερεύνησης του διαστήματος- κατά την πρώιμη διαστημική εποχή, η φωτογραφική καταγραφή του δεν θεωρείτο σημαντική ή απαραίτητη. Οταν διαθέτεις διορατικότητα…

Ετσι, την ίδια ακριβώς χρονιά με το επίτευγμα του Gagarin, το πρόγραμμα Ερμής (Mercury), το πρόγραμμα που προέβλεπε την αποστολή ανθρώπου στο διάστημα από την πλευρά των πανικόβλητων από την απώλεια της πρωτοκαθεδρίας Αμερικανών, διαχειριζόμενο από τη γνωστή πλέον σε όλους NASA, έστειλε τους αστροναύτες Alan Shepard και Virgil Grissom στην πρώτη πτήση σε υποτροχιά. Οι κάμερες που τοποθετήθηκαν στον θάλαμο είχαν αποκλειστικό σκοπό την καταγραφή των ενδείξεων των οργάνων.

Την επόμενη χρονιά ο John Glenn, για λογαριασμό της Αμερικής, έκανε την πρώτη διαστημική πτήση μπαίνοντας σε τροχιά και περιστρεφόμενος γύρω από τον πλανήτη τρεις φορές. Αν και αυτό το γεγονός αποτελούσε ένα σημαντικό σταθμό για το διαστημικό πρόγραμμά τους, οι μόνες κάμερες που υπήρχαν στον θάλαμο ήταν μια Leica, που παρείχε η NASA και μια τροποποιημένη Ansco Autoset, την οποία ο Glenn είχε αγοράσει από ένα τοπικό κατάστημα!

Η AutoSet ήταν μια απλή τηλεμετρική φωτογραφική μηχανή, με φακό 35mm, χειροκίνητη όσο και αυτόματη έκθεση. Για το ταξίδι της στο διάστημα, το σώμα της απογυμνώθηκε από οποιαδήποτε επένδυση, μια λαβή με σκανδάλη προσαρμόστηκε στο επάνω μέρος με συνδέσμους προς το κουμπί απελευθέρωσης του κλείστρου και τον μοχλό προώθησης του φιλμ, στη δε βάση της είχε τοποθετηθεί ένα σκόπευτρο άμεσης επισκόπησης. Κρατώντας λοιπόν ο αστροναύτης με το γαντοφορεμένο χέρι του τη λαβή, η κάμερα βρισκόταν σε ανεστραμμένη θέση.

Η Leica από την άλλη, ήταν ελαφρώς τροποποιημένη, με ένα μεγάλο σκόπευτρο για να διευκολύνει τη χρήση της σε συνδυασμό με την προστατευτική προσωπίδα της διαστημικής στολής.

η Leica Spectrographic 35mm μοντέλο με φακό 50mm UNI-E, σταθερής εστίασης

[Λόγω του κράνους που φορούσε ο Γκλεν, κατά τη διάρκεια της αποστολής του στις 20 Φεβρουαρίου, 1962, δεν μπορούσε να πλησιάσει το μάτι του κοντά στο ενσωματωμένο σκόπευτρο. Ως εκ τούτου, η NASA επέλεξε την υψηλής ποιότητας φωτογραφική μηχανή Leica IG που τους επέτρεψε να προσαρμόσουν ένα τροποποιημένο σκόπευτρο στην κορυφή. Αυτό το ειδικό εξάρτημα διέθετε μια βεντούζα στην πίσω πλευρά για να επιτρέψει στον Γκλεν να τοποθετήσει εύκολα τη συσκευή στο προστατευτικό κρύσταλλο του κράνους όταν ήταν υποχρεωμένος να το έχει κατεβασμένο. Το σκόπευτρο ήταν αφαιρούμενο όταν ο Γκλεν δεν χρειαζόταν την προσωπίδα του, και μια λωρίδα βέλκρο στη καμπύλη κορυφή του επέτρεπε να διαχειριστεί τη θέση του μέσα στο διαστημόπλοιο. Ο Γκλεν βρήκε την κάμερα εύκολη στη χρήση, εν μέρει επειδή μπορούσε να εκμεταλλευτεί τα πλεονεκτήματα της μηδενικής βαρύτητας.
«Όταν χρειαζόμουν και τα δύο χέρια, απλά άφηνα την κάμερα να αιωρείται εκεί μπροστά μου», ανέφερε στα απομνημονεύματά του.]

Με αυτές τις μηχανές ο Glenn τράβηξε τις πρώτες έγχρωμες φωτογραφίες της Γης που πάρθηκαν από άνθρωπο, κατά τη διάρκεια της αποστολής του. Αλλά και σ’αυτήν την περίπτωση δεν υπήρξε ένας ικανός αριθμός φωτογραφικών αποτυπώσεων, λόγω της μετατόπισης του ενδιαφέροντος στο επείγον, καθώς μετά την πρώτη περιστροφή το αυτόματο σύστημα ελέγχου του σκάφους κατέρρευσε, εξαναγκάζοντας τον Glenn να αναλάβει τον έλεγχο -χειροκίνητα- τόσο για την ολοκλήρωση της δεύτερης και τρίτης περιστροφής όσο και για την επιτυχή (και ασφαλή) επιστροφή του, καθώς είχε χάσει και τη θερμική ασπίδα. Είναι σαφές ότι για το μεγαλύτερο μέρος του ταξιδιού του, μάλλον δεν ήταν η φωτογραφία το κύριο μέλημά του.

Αυτά συνέβησαν το Φεβρουάριο του 1962. Τον Μάιο του ιδίου έτους, ο Scott Carpenter έγινε ο δεύτερος Αμερικανός αστροναύτης που μπήκε σε τροχιά παίρνοντας μαζί του μια Robot Recorder 36. Αυτές οι μηχανές διέθεταν αυτόματη προώθηση φιλμ (με κουρδιστό μηχανισμό) και η μόνη τροποποίηση που έγινε στο συγκεκριμένο μοντέλο ήταν η προσθήκη -και πάλι- μιας λαβής με σκανδάλη ώστε να γίνει εύχρηστη για τον αστροναύτη.

Το 1961, η NASA πέρασε στο σχέδιο Δίδυμοι (Gemini), ένα πρόγραμμα που είχε σκοπό να δοκιμάσει τον εξοπλισμό και τις δεξιότητες που απαιτούνται για να στείλει κάποιον στη Σελήνη. Περιλάμβανε διαστημικούς περιπάτους, αλλαγές τροχιάς και διαχωρισμό και προσάρτηση δύο διαστημικών σκαφών.

Για μερικές αποστολές, μια Maurer 70 – μια υπερμεγέθης κάμερα 35mm δεχόμενη φιλμ των 70mm – ταξίδεψε στο διάστημα. Στη συνέχεια, κατά τον πρώτο διαστημικό περίπατο το 1965, ο αστροναύτης Ed White στο Gemini 4 χρησιμοποίησε μια Zeiss Icon Contarex 35mm με φακό Zeiss Planar 50 mm. Ήταν συνδεδεμένη στη χειροκίνητη μονάδα ελιγμών που περιείχε δύο φιάλες συμπιεσμένου οξυγόνου που ελέγχονταν από τον αστροναύτη βοηθώντας τον να μετακινηθεί στο διάστημα.

 

 

[Οι τελευταίες τέσσερις αποστολές Gemini περιελάμβαναν στον εξοπλισμό τους τη φωτογραφική μηχανή Maurer 70mm –κατασκευασμένη ειδικά για το πρόγραμμα Gemini από την εταιρεία J.A. Maurer- για διάφορους σκοπούς επιστημονικής φωτογραφίας. Έχει ένα δακτύλιο θέασης τοποθετημένο στο επάνω μέρος του σώματος που βοηθάει στην αύξηση της ακρίβειας στόχευσης, ενώ ο τύπος γυαλιού στον φακό μειώνει την παρεμβολή από τις ακτίνες φωτός. Ο διαθέσιμος εξοπλισμός για αυτά τα πειράματα ήταν εκτεταμένος και περιλάμβανε φακούς με διαφορετικά εστιακά μήκη, ειδικά φίλτρα και φορείς με επιπλέον φιλμ, τα οποία αύξησαν το είδος και την ποσότητα των φωτογραφικών εργασιών που θα μπορούσαν να κάνουν οι αστροναύτες στο διάστημα.]

(στο δεύτερο μέρος: η κυριαρχία της Hasselblad)

Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας
η καθ΄οιονδήποτε τρόπο αναδημοσίευση/χρήση/ιδιοποίηση
του παρόντος άρθρου, (ολόκληρου ή αποσπασμάτων)

έρευνα-κείμενο-επιμέλεια: Κάππα Λάμδα

© periopton.com