το copy-paste βλάπτει σοβαρά (και) την καριέρα;

Η είδηση

Ο βραβευμένος φωτορεπόρτερ Souvid Datta (χορηγίες Centre Pulitzer και Visura Photojournalism το 2016, χορηγία Getty για την εκδοτική φωτογραφία το 2015 και υποψήφιος για το βραβείο φωτογράφου του Magnum Graduate Photography φέτος- η υποψηφιότητα ακυρώθηκε) παραδέχθηκε -αφού είχε ήδη αποκαλυφθεί- ότι τροποποίησε φωτογραφία του ενθέτοντας σ’αυτή μέρος φωτογραφίας της Mary Ellen Mark από τη σειρά της ‘Falkland Road, Bombay 1978’. Μάλιστα είχε πλάσει και υποστηρικτική ιστορία γι’αυτή την κλεψιτυπία, με ονοματοδοσίες προσώπων κλπ.

Το μετά την είδηση

Όλοι γνωρίζουμε ότι η χιονοστιβάδα είναι να μην ξεκινήσει, μετά είναι αργά∙ αποκτά μεγάλες διαστάσεις και ανεξέλεγκτη ορμή. Έτσι έγινε και με τον Datta ο οποίος στη συνέχεια παραδέχθηκε (δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω αν έγινε κατόπιν νέων αποκαλύψεων) και άλλα -ας τα πούμε- παραπτώματα, που αφορούσαν την οικειοποίηση εκ μέρους του φωτογραφιών, από τους φωτογράφους Daniele Volpe, Hazel Thompson και Raul Irani (έτσι είναι, αν δεν έχεις επιπτώσεις την πρώτη φορά, το χοντραίνεις μετά το παιχνίδι). Συνοπτικά και χωρίς διάθεση φιλοσοφικής εμβάθυνσης ή κοινωνικών αναλύσεων για το φαινόμενο, ας σημειωθεί ότι η εποχή μας έχει εκπαιδεύσει θεατές, με νοοτροπία όμως τηλεθεατών, όπου αναλώνονται σε ένα συνεχές ζάπινγκ εναλλαγής πληροφοριών άναρχα, χωρίς τον απαραίτητο χρόνο επεξεργασίας τους και με την κρίση τους να καθοδηγείται -δυστυχώς- από το θυμικό τους και τη μόδα∙ μια παθογένεια που αναγκάζει τους εμπλεκόμενους δημιουργούς της πληροφορίας να τους προμηθεύουν με νέα έργα με όλο και εντονότερους ρυθμούς και εμπλουτισμένα με εντυπωσιακότερα στοιχεία. Εικόνες κατάλληλες να προσελκύουν τον απαίδευτο, τον εύκολα εντυπωσιαζόμενο. Προσθέστε τώρα και την πίεση που αναπτύσσεται -λόγω των βραβείων- από τις ανακύπτουσες απαιτήσεις αλλά και τις φιλοδοξίες και να! έτοιμο το τοπίο που θα φιλοξενήσει την οποιαδήποτε, έστω και μικρή, παρατυπία η οποία επιτέλους θα ελαφρύνει την πίεση. Αυτό παρακαλώ να εκληφθεί ως διαπίστωση και όχι σαν προσπάθεια δικαιολόγησης της πράξης. Πράξη η οποία πρέπει να εξετασθεί και να κριθεί αφού πρώτα βεβαιωθούμε για την νοητική συγκρότηση του συγκεκριμένου ατόμου, γιατί η προσπάθεια εξαπάτησης έχει γίνει τόσο κραυγαλέα άτεχνα (μόνον ένας που βρίσκεται στα πρώτα στάδια εκμάθησης του Photoshop θα δημοσίευε κάτι τέτοιο) που όταν είδα την φωτογραφία νόμιζα ότι κάποιος είχε τοποθετήσει μια ντεκουπαρισμένη εικόνα μέσα στο θέμα, καθαρά για λόγους εννοιολογικούς. Όπως θα μπορούσε να είχε τοποθετήσει το άγαλμα της Ελευθερίας ή τον πύργο του Άιφελ. Τώρα σοβαρά είναι δυνατόν να θέλεις να τους πιάσεις όλους στον ύπνο και να είσαιικανοποιημένος μ’αυτό το αποτέλεσμα; κάτι δεν πάει καλά.

Παρ’όλα αυτά αν σας περάσει κάποια παρόμοια σκέψη από το μυαλό, αλλά στη συνέχεια βρεθείτε καθισμένος μπροστά σ’έναν τύπο ο οποίος σας λέει πειστικά ότι έχει τρόπους να σας κάνει να μιλήσετε, μη διστάσετε∙ με χαμηλή φωνή παραδεχθείτε ότι για όλα φταίει το Photoshop. Το δημιούργημα των John και Thomas Knoll, δυο ενθουσιωδώς προσκολλημένων στην πληροφορική αδελφών (εμείς τους λέμε geeks) και φίλων των τεχνών, που αποτελεί σήμερα το ανάφορο και κυρίαρχο λογισμικό επεξεργασίας εικόνας στον κόσμο. Αλλά, όπως κάθε καλή αφήγηση επιβάλλει, ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Έχετε ακούσει ποτέ για ένα πρόγραμμα με το όνομα Display; ή ImagePro; ή PhotoLab; ή Barneyscan XP; ή έστω, Imaginator; Οπως ήδη θα καταλάβατε (οι περισσότεροι ελπίζω), το Photoshop πριν καταλήξει με το όνομα που το ξέρουμε σήμερα πέρασε μια σειρά απο κρίσεις ταυτότητας. Εξ’άλλου κάθε εφεύρεση αντιμετωπίζει μια σειρά απο ευτυχείς συμπτώσεις που τη διαμορφώνουν σ’αυτό που είναι. Όλα ξεκίνησαν όταν ο Thomas Knoll, ο οποίος στην προσπάθειά του να ανατρέψει την αδυναμία του υπολογιστή του -ενός Mac Plus- να απεικονίσει την κλίμακα του γκρί, για την παρουσίαση του διδακτορικού του που αφορούσε την ψηφιακή επεξεργασία της εικόνας, επαναδιαμορφώνει έναν κώδικα για να επιλύσει το πρόβλημα. Ένα μετατροπέα μορφής αρχείου, αυτό ήταν όλο που ο Thomas δημιούργησε για το Mac Plus (ένα προσιτό, δημοφιλή υπολογιστή τότε) και το οποίο ενθουσίασε τον John. Ο John Knoll εργαζόταν στην Industrial Light and Magic, στο τμήμα των ειδικών εφφέ της κινηματογραφικής εταιρείας του Lucas -εταιρεία η οποία δημιουργήθηκε για τις ταινίες Star Wars. Σαν μέρος της δουλειάς του χρησιμοποιούσε ένα αρκετά πολύπλοκο λογισμικό επεξεργασίας εικόνας το οποίο όμως ήταν δυνατόν να το χειριστεί κάποιος μόνο μέσω Pixar (σας λέει κάτι το όνομα;), έναν εξειδικευμένο και απλησίαστο οικονομικά υπολογιστή που διέθετε η εταιρεία. Έτσι, αυτός και ο ο Thomas άρχισαν μια σειρά δοκιμών όπου ο John θα μπορούσε να φανταστεί διαφορετικές πιθανότητες, και ο Thomas να υπολογίσει μια λύση, αναπτύσσοντας έτσι περισσότερο την εργασία του, εξελίσσοντάς την σε πρόγραμμα, στο οποίο όμως επιφυλάχθηκε μια αδιάφορη υποδοχή απο την πλευρά της Silicon Valley -«γιατί κάποιος να θέλει ένα πρόγραμμα επεξεργασίας εικόνας;»(τόση διορατικότητα!), έως ότου το πρόγραμμα επιδείχθηκε στην Adobe. Υπήρξε και εκεί μια πρώτη ανεπιτυχής αντιμετώπιση, η δεύτερη όμως απέδωσε καρπούς. Η χρονιά ήταν το 1990. Ο Russel Brown, διευθυντής δημιουργικού της Adobe, ήταν αυτός που ήταν πιο ενθουσιασμένος, γιατί κατάλαβε ότι αυτό θα μπορούσε να είναι το πρώτο λογισμικό που θα το χειρίζονταν, όχι επιστήμονες και ειδικοί, αλλά φωτογράφοι και καλλιτέχνες. Εδώ μπαίνει στη σκηνή ο θρυλικός David Hockney, τον οποίον ο Brown κάλεσε για να διαπιστώσει αν θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το Photoshop για να κάνει ψηφιακά τα κολάζ που συνήθιζε να πραγματοποιεί με φυσική επικόλληση. Σύμφωνα με τη διήγηση του Brown ο Hockney ήταν σαν «ένα παιδί σε ένα κατάστημα με ζαχαρωτά».

Έκτοτε το Photoshop είναι τόσο στενά συνδεδεμένο με την ψηφιακή εικόνα και αποτελεί το ιδανικό εργαλείο για τη διαχείρησή της, ώστε σε πολλές χώρες -αν όχι όλες- το όνομά του επέχει πλέον τη θέση ρήματος, που σημαίνει την ψηφιακή επεξεργασία εικόνας. Οι φωτογράφοι υιοθέτησαν αλλά και ωφελήθηκαν απο τις δυνατότητες αυτής της πρωτοποριακής εφαρμογής, οι οποίοι είχαν πλέον την ευχέρεια να εφαρμόζουν με ακρίβεια -και χωρίς την αμφιβολία του αποτελέσματος που υπήρχε στην αναλογική φωτογραφία, τις όποιες δημιουργικές τους σκέψεις. Αυτή η πρακτική διαμόρφωσε νέα πεδία δεοντολογίας, ηθικές δεσμεύσεις, σκεπτικιστική αντιμετώπιση, παρανοήσεις, ασυνέπειες, καταχρήσεις, παραβάσεις και θέλει πολλή προσοχή ώστε κατά τη δημιουργική διαδρομή, να μη πιαστείς από τα δίχτυα της ευκολίας, καπηλευόμενος εργασίες άλλων.

Εδώ θα ρωτήσετε μοιραία τί συνέβαινε πριν από την εποχή του Photoshop; Επεξεργασία εικόνας υπήρχε και πριν -σχεδόν από την απαρχή της φωτογραφίας-, επιπλέον δε υφίσταται και η μετα-photoshop εποχή. Αλλά για όλα αυτά σ’ επόμενη δημοσίευση.

© periopton.com

έρευνα-κείμενο: Κάππα Λάμδα