11′ διάβασμα

…σχετικά με το φορητό flash
για τους φοιτητές του τμήματος Φωτογραφίας

Τα ηλεκτρονικά flash είναι πηγές φωτός, στιγμιαίας φωτοβολίας. Η λειτουργία τους βασίζεται σε ένα σωλήνα quartz που είναι πλήρης με αέριο, συνήθως ξένον, αργόν, κρυπτόν (αυτό δεν θυμίζει λίγο πλανήτη Κρύπτον και Σούπερμαν; Κ.Λ.) ή υδρογόνο, το οποίο ιονίζεται από την αποφόρτιση ενός πυκνωτή, δίνοντας μια βραχεία, όπως προαναφέρθηκε, αλλά έντονη λάμψη.

Η σύνθεση του φωτός που παράγει ο σωλήνας quartz του flash, πλησιάζει αρκετά αυτό του φωτός της ημέρας, δηλαδή 5500 βαθμών της κλίμακας Kelvin.

Αν όμως αυτό δεν συμβαίνει, είναι αναγκαίο να γίνει διόρθωση. Aυτή μπορεί να γίνει με έγχρωμα φίλτρα ή έγχρωμους διαχυτές. Η ανάγκη να χρησιμοποιούμε φωτισμό, με τη ποιότητα του ημερήσιου φωτισμού είναι πρόδηλη, ειδικά όταν χρησιμοποιούμε έγχρωμο film.

Η διάρκεια της λάμψης του flash κυμαίνεται από 1/200 sec έως και 1/100000 sec και αυτό εξαρτάται από την ικανότητα του πυκνωτή καθώς και από την τάση που δέχεται αυτός. Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί ότι λόγο της -σχεδόν-  στιγμιαίας εκφώτισης, δεν είναι δυνατή η επιλογή οποιασδήποτε ταχύτητας. Κατ’επέκταση δεν μπορούν να υπάρξουν συνδυασμοί διαφραγμάτων-ταχυτήτων που τοποθετούνται στην φωτογράφιση χωρίς  flash. Επιτρέπεται μόνο να χρησιμοποιούνται ταχύτητες κλείστρου τέτοιες ώστε αυτό να είναι τελείως ανοιχτό κατά την στιγμή αποφόρτισης του flash.

Συνήθως οι κατασκευαστές των φωτογραφικών μηχανών δίνουν τον ελάχιστο χρόνο έκθεσης (ταχύτητα) όπου παράγονται επιτυχή αποτελέσματα και τον σημειώνουν στον ρυθμιστή ταχυτήτων με ένα έγχρωμο αριθμό ή με το σύμβολο του κεραυνού. Φυσικά είναι επιτρεπτό να χρησιμοποιηθεί αυτός ο χρόνος έκθεσης και όλοι οι μεγαλύτεροι του. Αν συμβεί το αντίθετο, το αποτέλεσμα θα είναι να πάρουμε αρνητικά όπου ένα μέρος τους θα είναι ανεκφώτιστο. Ακόμη πρέπει να επισημανθεί ότι κατά την έκθεση του film θα πρέπει να υπολογίζονται και οι άλλες πήγες φωτός συνεχούς λάμψης έτσι ώστε αυτό να μην υπερεκτίθεται.

Τμήματα του flash.

Το ηλεκτρονικό σύστημα ενός flash περιλαμβάνει τα παρά κάτω βασικά στοιχεία.

  1. Την γεννήτρια του ηλεκτρικού ρεύματος. Αυτή μπορεί να είναι μπαταρίες μολύβδου ή νικελίου καδμίου, όταν πρόκειται για μικρά ερασιτεχνικά flashes ή απ΄ ευθεία παροχή από το ηλεκτρικό δίκτυο, όταν τα flashes είναι για χρήση στο studio.

  2. Το Σύστημα μετασχηματισμού του ρεύματος. Αυτό το σύστημα επιτρέπει τον μετασχηματισμό του ρεύματος σε πολλές εκατοντάδες volts. Ακόμη πρέπει να αναφερθεί ότι στην περίπτωση που υπάρχουν μπαταρίες ένα σύστημα από τρανζίστορ μετασχηματίζουν το ρεύμα από συνεχές σε εναλλασσόμενο.

  3. Ο πυκνωτής. Αυτός αποθηκεύει και απελευθερώνει την ενέργεια στον σωλήνα λάμψης. Η ισχύς του πυκνωτή μετριέται σε Joules. Τα μικρά ερασιτεχνικά Flashes έχουν δύναμη περίπου 100 joules. Τα Flashes ρεπορτάζ περίπου 400 joules, ενώ του studio αρκετές χιλιάδες.

  4. Ο σωλήνας λάμψης. Είναι ένας διαφανείς σωλήνας πλήρης με αέριο που φωτοβολεί όταν δέχεται μεγάλες τάσεις ηλεκτρικού ρεύματος. Το σύνολο των λάμψεων που μπορεί να δώσει μέχρι να αχρηστευθεί είναι από 10 μέχρι 100.000.

Ισχύς του flash.

Η ισχύς του flash δεν εξαρτάται μόνο από τις μονάδες ενέργειας σε joules. Και άλλοι παράγοντες όπως η αποτελεσματικότητα του σωλήνα quartz, τα χαρακτηριστικά του ανακλαστήρα κτλ. επηρεάζουν την τελική ισχύ του.

Γι αυτό, για να μετρήσουμε την ισχύ ενός flash μετράμε την λάμψη του κατά την έξοδο, σε μονάδες όπως BCPS (Beam CandlePower Seconds = ακτινοβολία ισχύος κεριών σε δευτερόλεπτα)

Η μονάδα μέτρησης της ισχύος του flash όμως που είναι πλέον ωφέλιμη για ένα φωτογράφο, είναι αυτή που δίνει τη σχέση ανάμεσα στη δύναμη του flash και του διαφράγματος, που πρέπει να χρησιμοποιηθεί έτσι, ώστε να έχουμε μια κανονική έκθεση στο φιλμ. Εδώ θα πρέπει να επαναλάβουμε ότι η ταχύτητα του κλείστρου δεν έχει καμία σχέση με την έκθεση, παρά μόνο σε ότι αφορά τον συγχρονισμό του με την λάμψη του flash. Αυτό συμβαίνει γιατί ο χρόνος έκθεσης είναι εξαρτώμενος από την διάρκεια φωτοβολίας του flash.

Αυτή η μονάδα μέτρησης είναι ο GN (Guide Number = οδηγός αριθμός) και είναι άμεσα εξαρτημένος τόσο από το BCPS όσο και από τα ISO του film που χρησιμοποιούμε. Η σχέση που συνδέει αυτές τις τρεις παραμέτρους είναι η ακόλουθη.

Όταν προμηθευόμαστε ένα flash ο κατασκευαστής γράφει στο συνοδευτικό φυλλάδιο το GN. Αν είναι γνωστός ο Οδηγός Αριθμός(GN), ο οποίος δίνεται από τον κατασκευαστή του flash , είναι εύκολο πλέον να προσδιορισθεί το διάφραγμα που πρέπει να χρησιμοποιήσουμε για να καταγραφεί σωστά η φωτιζόμενη από το flash περιοχή με κανονική έκθεση (16 σ.μ.ε.).

Ο αριθμός του διαφράγματος δίνεται από τον τύπο.

Όπου f είναι το διάφραγμα, GN είναι ο οδηγός αριθμός, και d είναι η απόσταση flash αντικειμένου. Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι η απόσταση θα πρέπει να μετριέται σε μέτρα ή ποδιά ανάλογα το πώς έχει υπολογίσει ο κατασκευαστής τον οδηγό αριθμό.

Ο κατασκευαστής μετράει το GN του flash, σε συνάρτηση δυο ακόμη παραμέτρων που είναι, η ευαισθησία του film, και η εστιακή απόσταση του φακού που χρησιμοποιούμε κατά την λήψη.

Αν δίνεται ο οδηγός αριθμός GN για μια συγκεκριμένοι ευαισθησία ΕΙ1 είναι δυνατόν να υπολογισθεί ο GN όταν επιθυμούμε να χρησιμοποιήσουμε film μιας άλλης ευαισθησίας από τον παρά κάτω τύπο.

Η χρή­ση φα­κών δια­φο­ρε­τι­κής ε­στια­κής α­πό­στα­σης συ­νε­πά­γε­ται αυ­τό­μα­τα και δια­φο­ρε­τι­κή γω­νί­α θέ­α­σης του θέ­μα­τος, με α­πο­τέ­λε­σμα αν εί­ναι ε­πι­θυ­μη­τή η χρή­ση του flash να υ­πο­χρε­ού­ται και αυ­τό να ρυθ­μι­στεί έ­τσι ώ­στε να μπο­ρέ­σει να ε­ναρ­μο­νι­στεί με την ο­πτι­κή γω­νί­α του φα­κού και να κα­λύ­ψει με φως ό­λο το θέ­μα διαφορετικά στα άκρα της φωτογραφίας θα εμφανιστούν ομαλά διαβαθμισμένες σκοτεινές περιοχές.

Αυ­τό ε­πι­τυγ­χά­νε­ται με την το­πο­θέ­τη­ση διαχυτών ε­μπρός από την ­έξοδο του φωτός. Αυτοί ή βρίσκονται μέσα στη συσκευασία του flash ή θα πρέπει να τους προμηθευτούμε ξεχωριστά.

Η με­τα­βο­λή του GN σε συνάρτηση της ε­στια­κής α­πό­στα­σης του φα­κού όταν χρησιμοποιούμε διάχυτες, δί­νε­ται α­πό τον κα­τα­σκευ­α­στή του flash σε πί­να­κες. Το παρα κάτω Παράδειγμα αντιστοιχεί για ένα flash με GN = 35

Εστιακή απόσταση φακού

στερεά γωνία φωτεινότητας για 35 mm

GN/100 ASA

28mm

γωνία κάθετης πλευράς 53ο

25

γωνία οριζόντιας πλευράς 70ο

35mm

γωνία κάθετης πλευράς 45ο

30

γωνία οριζόντιας πλευράς 60ο

50mm

γωνία κάθετης πλευράς 34ο

35

γωνία οριζόντιας πλευράς 46ο

85mm

γωνία κάθετης πλευράς 23ο

40

γωνία οριζόντιας πλευράς 31ο

Στα σύγχρονα flash, οι κατασκευαστές, τοποθετούν εμπρός από την έξοδο του φωτός, ένα διάχυτη μεταβλητή στέρεας γωνίας διάχυσης. Μετακινώντας εμπρός ή πίσω αυτόν, μεταβάλουμε την στέρεα γωνία του κώνου φωτός. Ταυτόχρονα , κάπου στο σώμα του flash, εμφανίζεται ένας αριθμός που δηλώνει την εστιακή απόσταση του φακού που πρέπει να χρησιμοποιηθεί για την συγκεκριμένη μετακίνηση του διάχυτη.

Υπολογισμός του GN για πολλές μονάδες flashes.

Πολλές φόρες είμαστε υποχρεωμένοι να χρησιμοποιήσουμε αρκετά flashes προκείμενου να πετύχουμε μεγαλύτερη φωτοβολία. Αυτό συμβαίνει, είτε γιατί το η απόσταση του αντικειμένου από το flash, είναι αρκετά μεγάλη έτσι ώστε, να μην είναι αρκετή μια μονάδα μόνο για να το κάλυψη φωτιστικά, είτε γιατί είναι ανάγκη να κάνουμε χρήση μεγαλύτερου αριθμού διαφράγματος.

Σε αυτή τη περίπτωση χρησιμοποιούμε πολλές μονάδες flashes έτσι ώστε να μπορέσουμε να πετύχουμε ένα μεγαλύτερο GN.

Αυτός ο νέος GN υπολογίζεται όπως παρά κάτω.

  • Αν τα flashes έχουν όλα τον ίδιο GN τότε ο ολικός οδηγός αριθμός είναι ίσος με:

όπου ν είναι ο αριθμός των flashes που χρησιμοποιούμε.

Αυτός ο τύπος μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για ένα flash που όμως κάνουμε με αυτό (ν) εκφωτίσεις.

  • Αν τα flashes έχουν διαφορετικό GN τότε ο ολκός οδηγός αριθμός είναι ίσος με:

Χρόνος επαναφόρτισης.

Μια άλλη ιδιότητα του flash είναι ο χρόνος που χρειάζεται ο πυκνωτής για να επαναφορτιστεί έτσι ώστε να είναι σε θέση να ξανά ενεργοποίηση τον λαμπτήρα του flash.

Αυτός ο χρόνο είναι σταθερός όταν η ηλεκτρική ενέργεια προέρχεται από το ηλεκτρικό δίκτυο. Όταν όμως η ηλεκτρική πηγή είναι μπαταρίες, τότε ο χρόνος επαναφορτίσεις αυξάνεται όσο αυτές αποφορτίζονται λόγο χρήσης ή παλαιότητας. Υπάρχουν flashes τα οποία έχουν ταχύτατη επαναφορτίσει και έτσι μπορούν να δώσουν πολλές λάμψεις σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Αυτά τα flash έχουν μικρό GN και τα χρησιμοποιούμε για να καταγράψουμε τις αλλεπάλληλες θέσεις που παίρνει ένα αντικείμενο κατά τη διάρκεια της κίνησης του.

Διάρκεια λάμψης.

Ο φωτισμός του flash έχει πολύ μικρή διάρκεια, της τάξεως του κλάσματος του δευτερόλεπτου. Συγκεκριμένα η διάρκεια του χρόνου λάμψης κυμαίνεται από 1/200 sec έως 1/100.000 sec.

Α­νά­κλα­ση flash

Με έ­να φορητό flash (μιας σχετικής ισχύος) μπο­ρεί να ε­πι­τευ­χθεί έ­νας μα­λα­κός φω­τι­σμός με α­νά­κλα­ση του φω­τός στην ο­ρο­φή.

Ο α­ριθ­μός του δια­φράγ­μα­τος μπο­ρεί να βρε­θεί με το πα­ρα­κά­τω σχε­διά­γραμ­μα και τον α­κό­λου­θο τύ­πο.

Αυ­τός ο τύ­πος εί­ναι για σχε­τι­κά κα­θα­ρές, ά­σπρες ο­ρο­φές. Αν η ο­ρο­φή δεν εί­ναι κα­θα­ρή ά­σπρη η χρω­μα­τι­στή με φω­τει­νό α­νοι­κτό χρώ­μα (pastel), τό­τε πρέ­πει να αυ­ξη­θεί το διά­φραγ­μα κα­τά ½ έ­ως 1 stop

Αν η α­νά­κλα­ση γί­νει πά­νω σε ο­μπρέ­λα τό­τε θα πρέ­πει να πολ­λα­πλα­σια­στεί το GN με μια στα­θε­ρά που εί­ναι ε­ξαρ­τη­μέ­νη α­πό το χρώ­μα του υ­λι­κού όπως περιγράφεται παρακάτω

Για μια κα­θα­ρή α­ση­μέ­νια ο­μπρέ­λα πολ­λα­πλα­σιά­ζε­ται το GN ε­πί 0.7

Για λευ­κή ο­μπρέ­λα πολ­λα­πλα­σιά­ζε­ται το GN ε­πί 0.5

Για έγ­χρω­μη ο­μπρέ­λα πολ­λα­πλα­σιά­ζε­ται το GN ε­πί 0.3

1 Το ίδιο θα πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη μας όταν φωτογραφίζουμε με λαμπρές φθορισμού. Ο φωτισμός που προέρχεται από αυτούς τους λαμπτήρες , αν και δεν τον αισθανόμαστε σαν στιγμιαίο, θα μπορούσαμε να τον παρομοιάσουμε με συνεχείς εκφωτίσεις flash

Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας
η καθ΄οιονδήποτε τρόπο χρήση/αναπαραγωγή/ιδιοποίηση
του παρόντος άρθρου (ολόκληρου ή αποσπασμάτων)

έρευνα-κείμενο: Παναγιώτης Ηλίας

επιμέλεια: Κάππα Λάμδα

© periopton.com