αυτό το κινηματογραφικό στιγμιότυπο από το μακρινό 1904, θα ήταν αδιάφορο και θα πέρναγε απαρατήρητο αν αυτός ο άντρας που κατέβαινε τις σκάλες βιαστικός, μόνος του και διαφοροποιημένος ενδυματολογικά σε σχέση με τους υπόλοιπους, δεν ήταν άλλος από τον Μαρσέλ Προυστ αυτοπροσώπως!

Η ανακάλυψη έγινε από τον Γαλλο-Καναδό καθηγητή κινηματογράφου Jean-Pierre Sirois-Trahan, κατά την διάρκεια έρευνας του αρχείου της ταινιοθήκης ‘CNC French Film Archives’, όταν άρχισε να προβάλλει μια συλλογή ταινιών με ιδιωτικά στιγμιότυπα, που είχε παραχωρήσει μια παρισινή αριστοκρατική οικογένεια. Ο Sirois-Trahan κοίταζε συνεπαρμένος τις διάφορες δραστηριότητες της επιφανούς αυτής οικογένειας -που περιέγραφαν και μια ολόκληρη εποχή-, όταν η παρουσία ενός άνδρα, σε ένα από τα αποσπάσματα, του τράβηξε την προσοχή. Το παρουσιαστικό του, το χλωμό πρόσωπο με το μουστάκι, το κομψό πανωφόρι και η λεπτή σιλουέτα, του φάνηκαν παραδόξως γνώριμα. Όταν κοίταξε την επιγραφή στο κουτί του φιλμ, αναγραφόταν «γάμος Greffulhe», και αναγνώρισε αμέσως το επώνυμο της Γαλλίδας κόμησας που υπήρξε η μούσα του Προυστ. Ήταν δυνατόν να έβλεπε μια άγνωστη κινηματογραφική εικόνα του μεγάλου Γάλλου συγγραφέα; Ο ίδιος δηλώνει,σχετικά μ’αυτή την ανακάλυψη, σε άρθρο του που δημοσίευσε στο Revue D’Études Proustiennes, πως δεν έχει καμιά αμφιβολία, παρά το γεγονός ότι είναι δύσκολο να αποδειχθεί με σιγουριά. Αντιπαραβάλοντας την αλληλογραφία του συγγραφέα με δημοσιεύματα του τύπου της εποχής, επιβεβαίωσε ότι όντως ο Προυστ το 1904 ήταν παρών στο γάμο της Elaine de Greffulhe, κόρης της κόμησσας de Greffulhe, που απετέλεσε αργότερα το μοντέλο για τη δημιουργία της δούκισσας de Guermantes ηρωΐδας του μνημειώδους μυθιστορήματος «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο».

Η ταινία είναι τραβηγμένη σε φιλμ των 35 χιλιοστών από έναν κινηματογραφιστή, προφανώς κατ’εντολή των Greffulhes, ο οποίος χρησιμοποιούσε εξοπλισμό που ήταν πανάκριβος και αποτελούσε την αιχμή της τεχνολογίας εκείνης της εποχής. Το φίλμ καταγράφει την αποχώρηση των καλεσμένων από την εκκλησία της Madeleine όπου έλαβε χώρα το μυστήριο, καθώς ένας νεαρός Μαρσέλ τους προσπερνάει βιαστικά, εισπράττοντας το επιτιμητικό βλέμμα μιας μεγαλύτερης ηλικίας κυρίας. Η διάρκεια του φιλμ είναι λίγο μεγαλύτερη από ένα λεπτό και ο χρόνος παρουσίας του Προυστ κάτι λιγότερο από τρία δευτερόλεπτα.

Ένα γεγονός που γίνεται αντιληπτό σε όσους έχουν κάποια γνώση του έργου του συγγραφέα, είναι ο ενδυματολογικός κώδικας ο οποίος αντιστοιχεί ακριβώς στο ανοιχτό γκρί φαρδύ πανωφόρι, το οποίο έκανε τον Charles Swann να δείχνει ψηλός και ευκίνητος στο «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο»∙ (αυτό το ιδιαίτερο ρούχο του συγγραφέα έχει αποτελέσει αντικείμενο πολλών προηγούμενων μελετών∙ ένας μελετητής, ο Lorenza Foschini, αφιέρωσε ένα ολόκληρο βιβλίο- «το παλτό του Προυστ» -για ένα άλλο πανωφόρι του.) Ένα άλλο σημείο στο οποίο θα μπορούσε να σταθεί ένας θεατής είναι ότι, ενώ οι περισσότεροι από τους άνδρες καλεσμένους εμφανίζονται στο φιλμ να φορούν μαύρη γραβάτα και ψηλά καπέλα, ο νεαρός Προυστ, ο οποίος θα ήταν τριάντα τριών ετών -ακολουθεί τη μόδα ενός Άγγλου δανδή. Είναι επίσης ένας από τους λίγους επισκέπτες που περνά μόνος μέσα από το κάδρο, χωρίς να συνοδεύεται.

Αν τελικά ο άνθρωπος στην ταινία είναι πράγματι ο Προυστ, επαληθεύεται η ιστορία σχετικά με την περίφημη εμμονή του με την κόμησσα de Greffulhe, τόσο έντονη, μέχρι του σημείου όπου μέσω κοινών φίλων έκανε ό,τι μπορούσε, για να προσκληθεί στα μέρη όπου αυτή θα ήταν παρούσα. Όταν συνέγραφε το μυθιστόρημά του, προσέδωσε αφειδώς πολλά από τα καλύτερα χαρακτηριστικά της -την ομορφιά, την κομψότητα, το πνεύμα, την τύχη- στην ηρωίδα του μυθιστορήματος Duchesse de Guermantes. Η κόμισσα, όμως, δεν ήταν στον ίδιο βαθμό εντυπωσιασμένη με τον εκκεντρικό συγγραφέα, τον οποίο κατέληξε να θεωρεί λίγο σαν παράσιτο μετά την πιεστική και κατ’επανάληψη απαίτησή του, για μια φωτογραφία της, και ο οποίος δεν σταμάτησε να ζητάει παρά τις πολλές ευγενικές και πνευματώδεις αρνήσεις της. Παρ’όλα αυτά απέστειλε στον Προυστ μια πρόσκληση για το γάμο της κόρης της∙ η εκκλησία ήταν μόνο λίγα τετράγωνα μακριά από το διαμέρισμά του, στη λεωφόρο Haussmann. Όμως, πολλά χρόνια αργότερα, η κόμισσα είπε σε μια συνέντευξή της, χαιρέκακα, ότι μετά από εκείνη την ημέρα δεν είδε ποτέ ξανά τον συγγραφέα.

επιμέλεια-κείμενο: Κάππα Λάμδα

με στοιχεία από The New Yorker